ΤΑ ΠΙΟ ΜΕΛΕΤΗΜΕΝΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΣΤΟ DNA ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΤΑ ΠΙΟ ΜΕΛΕΤΗΜΕΝΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΣΤΟ DNA ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Γράφει ο γενετιστής Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης

Μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευθεί περίπου 1.200.000 άρθρα που αφορούν μελέτες γονιδίων σε οποιοδήποτε είδος. Από αυτά τα δημοσιεύματα τα μισά περίπου αφορούν γονίδια του ανθρώπου (Εικ. 1). Γνωρίζουμε όμως πως το ανθρώπινο γονιδίωμα (DNA) περιέχει 23.000 περίπου γονίδια τα οποία κωδικοποιούν τη βιοσύνθεση πρωτεϊνών (και όχι 30.000 που φαίνονται στην Εικ. 2). Σε πρόσφατο άρθρο (23/11/2017) στο περιοδικό Nature (The most popular genes in the human genome) - έγινε ανασκόπηση 40.000 δημοσιευμάτων και διαπιστώθηκε ότι μελέτες μόνο 100 γονιδίων κάλυπταν το 25% της όλης ερευνητικής προσπάθειας,, ενώ για πολλά γονίδια έχουν γίνει μόνο ελάχιστες μελέτες.. 

Τα 10 πιο δημοφιλή γονίδια στις έρευνες είναι τα ακόλουθα:

1) TP53: Πρόκειται για ογκοκατασταλτικό γονίδιο, που καθορίζει τη βιοσύνθεση της πρωτεΐνης p53. Το γονίδιο χαρακτηρίζεται ως μοριακός φύλακας του γονιδιώματος. Το γονίδιο αυτό είναι μεταλλαγμένο τουλάχιστον στο 50 των καρκινικών όγκων. 

2) TNF: O Παράγοντας Νέκρωσης Όγκων διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην φλεγμονή, την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος, την απόπτωση και τον μεταβολισμό των λιπιδίων. Αποτελεί στόχο φαρμάκων για τον καρκίνο και τις φλεγμονές. 

3) EGFR: Οι μεταλλαγές του γονιδίου που κωδικοποιεί του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR) σχετίζονται άμεσα με την ανταπόκριση των ασθενών σε στοχευμένη θεραπεία. Οι μεταλλαγές αυτές συνήθως ανιχνεύονται σε ανθεκτικούς σε φάρμακα καρκίνους.

4) VEGFA: Ο αγγειακός, αυξητικός, ενδοθηλιακός παράγοντας α, αναγνωρίζεται ως ισχυρός μεσολαβητής της αγγειογένεσης, μια και προάγει την αύξηση των αιμοφόρων αγγείων. 

5) APOE: Η απολιποπρωτεΐνη Ε παίζει σπουδαίο ρόλο στον μεταβολισμό της χοληστερόλης και των λιποπρωτεϊνών. 

6) IL6: H ιντερλευκίνη 6 εμπλέκεται σε σοβαρές διαδικασίες ανοσολογικής απόκρισης.

7) TGFB1: O αυξητικός παράγοντας βήτα 1 ρυθμίζει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και τη διαφοροποίησή τους. 

8) MTHFR: Το ένζυμο MTHFR (αναγωγάση του μεθυλενοτετραϋδροφυλλικού βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα των κυττάρων και ενέχεται στον μεταβολισμό αμινοξέων, π.χ. το 5-μεθυλενοτετραϋδροφυλλικό χρησιμοποιείται για τη μετατροπή της ομοκυστεΐνης (ενός δυνάμει τοξικού αμινοξέος) προς μεθειονίνη, με τη δράση του ενζύμου συνθάση της μεθειονίνης. 

9) ESR1: Το γονίδιο του υποδοχέα οιστρογόνων κωδικοποιεί την υπομονάδα α του υποδοχέα των οιστρογόνων. Διαδραματίζει ρόλο-κλειδί στην εμφάνιση και την εξάπλωση του καρκίνου του μαστού, των ωαρίων και του ενδοθηλίου. 

10) AKT1: To γονίδιο καθορίζει τη βιοσύνθεση μιας πρωτεΐνης-σήματος που φωσφοριώνει άλλες πρωτεΐνες προκειμένου να τις ενεργοποιήσει.

Βέβαια, από την επισυναπτόμενη εικόνα 3 προκύπτει ότι διαχρονικά η έρευνα εστιάζονταν σε άλλα γονίδια. Τη δεκαετία π.χ. του 1980 η μελέτη αφορούσε κυρίως το γονίδιο HBB, μεταλλάξεις του οποίου ευθύνονται για την πρόκληση μεσογειακής αναιμίας. Τη δεκαετία του 1990, η μελέτη εστιάζονταν στο γονίδιο CD4, το οποίο παρέχει προστασία από μόλυνση από τον ιό της ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (HIV). Η ανακάλυψη αυτή, σημαίνει ότι οι άνθρωποι που δεν ασθενούν από AIDS, μολονότι είναι φορείς, έχουν ιδιαίτερα γενετικά χαρακτηριστικά. πηγη